‘Een kruising tussen voyeur en verslaggever’: Jaap van Deurzen blikt terug op dertig jaar journalistieke frontberichten

Tijdens de door Spreekbuis mede-georganiseerde lezing in het Brinkhuis in Laren vertelde voormalig RTL-oorlogsverslaggever Jaap van Deurzen gisteravond openhartig over zijn ruim dertigjarige carrière. Aangekondigd door ‘godfather van de Nederlandse infotainment’ Leo Janssen als “een kruising tussen voyeur en verslaggever”, nam Van Deurzen het publiek mee langs de vele oorlogen, rampen en humanitaire crises die hij van dichtbij versloeg.

Van Deurzen stond lang stil bij de drijfveer die hem al sinds 1989 voortstuwt. “Dat is de aard van het beestje,” zei hij. “Ik heb altijd het gevoel gehad dat je, door er te zijn, een beetje meeschrijft aan de geschiedenis.” Hij begon in een woelig Europa: de val van de Muur, het uiteenvallen van Joegoslavië, het ineenstorten van de Sovjet-Unie en de conflicten in Rwanda en Uganda. “We moesten meters maken. Het zag er in het begin niet uit. We hadden geen archief, helemaal niks. Maar we moesten wel.”

De verslaggever sprak uitgebreid over de gevaarlijke missies waaraan hij deelnam, zoals tijdens de Golfoorlog, in Noord-Ierland en in de brandhaarden van voormalig Joegoslavië. Regelmatig glipte hij met zijn ploeg tussen strijdende partijen door. “We hebben heel wat engeltjes gehad,” zei hij met een glimlach.

Het meest aangrijpende hoofdstuk uit zijn carrière blijft voor hem de tsunami van 2004, die grote delen van Azië verwoestte. Van Deurzen reisde naar het zwaar getroffen Aceh, waar de chaos totaal was: geen elektriciteit, overal brandlucht en een stad die in puin lag. “De eerste keer dat ik die lijklucht zo massaal rook… dat vergeet je nooit meer.” In het pikkedonker reden hij en collega’s langs kaarsjes op de landingsbaan, richting een verwoeste kuststad.

Van Deurzen liet het publiek ook in zijn eigen worsteling kijken. Hij vertelde hoe je in extreme omstandigheden soms automatisch blijft denken als nieuwsmaker: “Prachtig shot!” riep hij wel eens in situaties waarin alles in hem zei dat het juist níét prachtig was. “Het is de ziekte van het verhalen vertellen op televisie. Je weet dat het beeld het verhaal draagt.” Met de hoofdredactie sprak hij af nooit de meest gruwelijke beelden te gebruiken, “zodat kijkers niet van het scherm wegdraaien.”

Naast alle oorlogen en rampen stond hij stil bij de dag die zijn leven voorgoed veranderde: 11 september 2001. De aanval op de Twin Towers en de daaropvolgende ‘War on Terror’ brachten hem naar Pakistan, Afghanistan en Irak, waar hij verslag deed van de strijd tegen Taliban en IS. Ook de dood van collega Stan Storimans tijdens de Russische Georgische oorlog in 2008 heeft veel impact op hem gehad.

De impact op zijn persoonlijke leven bleef niet uit. “Als je jarenlang de ellende van de wereld binnenkrijgt, neem je dat mee,” zei hij, zichtbaar bewogen. Toch voelde hij altijd de verantwoordelijkheid om door te gaan: zijn beelden en verhalen brachten oorlogen dichtbij voor het Nederlandse publiek. Zo werd mede dankzij het RTL-verslag een recordbedrag aan donaties ingezameld voor de slachtoffers van de tsunami.

De avond eindigde met een langdurige ovatie. Van Deurzen blijft ondanks alles nuchter: “Ik deed gewoon mijn werk. Maar als mijn verhalen hebben geholpen om mensen te begrijpen wat er in de wereld gebeurt, dan is dat het mooiste wat je kunt bereiken.”

Het boek ‘Camera Loopt’ van Jaap van Deurzen is oa verkrijgbaar bij Bol.com