Op dodenherdenking (4 mei 2024) vertoonde het Brinkhuis de film De Sobibor Tapes – de vergeten inteviews van Jules Schelvis met een Q&A met regisseur Piet de Blaauw.

De inleiding werd gedaan door Alex Oostvogel – bestuurslid van de Stichting Stolpersteine Laren Blaricum. Ook bestuurslid Ed Spetter was aanwezig voor een toelichting op de Stolpersteine in Laren Blaricum en zijn over zijn boek “Het verhaal van Eduard Spetter”

Sporen van Sobibor

Alex Oostvogel begint met een stuk uit het boek Sporen van Sobibor – geschreven door Erik Schumacher. Dit boekt vertelt over de historie van Sobibor maar ook over de overblijfselen/sporen van het vernietigingskamp.

Sporen van Sobibor is verschenen bij uitgeverij WBooks. De gebonden uitgave kost 29,95 euro.

De pop

Op 11 juni 1943 komen 1051 mensen aan met de trein in Sobibor waarvan 119 kleuters, 323 peuters en 55 babies. Allen afkomstig uit het Kamp Vught. In dat concentratie kamp was het kindergedeelte volledig leeggemaakt. Sommige kinderen kwamen aan met hun ouders, sommigen alleen met hun moeder en anderen helemaal alleen. In Kamp Vught was hen verteld dat de kinderen naar een speciaal kinderkamp zouden gaan. Het betekende dat gezinnen uiteen werden gerukt zonder afscheid te kunnen nemen. Er brak een paniek uit die onvoorstelbaar was, zo schreef Klaartje de Zwart Walvis – een van de kampgevangen in haar dagboek. Ze ging op weg naar een vriendin die met haar kinderen in het vrouwengedeelte gevangen zat. Daar zag ze vrouwen gillen van angst – kinderen kropen huilend door het zand. Een vader wilde zijn kind de keel dichtdrukken – liever dan dat hij het in onbekende handen mee gaf. Een moeder probeerde zich van het leven te beroven. De volgende dag – de dag van het transport – heerste chaos in de eetzaal. Een kindje van een jaar of 4 keek me met grote angstige ogen aan schreef Klaartje de Zwart Walvis. Haar moeder zag ik niet. Ze stond alleen in een hoekje gedrukt. Ik gaf haar een stukje brood wat ze uit mijn handen graaide en ze beloonde me met een lach. Geen van de kinderen keerde terug.

Over De Sobibor Tapes – door regisseur Piet de Blaauw

Op 14 oktober 1943 komt een groep gevangenen in vernietigingskamp Sobibor in opstand tegen de SS-bewakers. Veertig jaar later interviewt de Nederlander Jules Schelvis, zelf overlevende van Sobibor, twaalf mannen en vrouwen die bij de opstand betrokken waren. Piet de Blaauw is regisseur van de deze film.

Dit achttien uur lange historische materiaal vormt de basis van de documentaire ‘De Sobibor Tapes’. De beelden zijn het enige levende bewijs van de opstand in het vernietigingskamp Sobibor. Het zijn indrukwekkende getuigenissen van overlevenden over de onmenselijke gebeurtenissen binnen de afrastering van het kamp. Getuigen die tijdens de gesprekken opnieuw beleven hoe ze zich voelden in het kamp waar moord en vernietiging ‘gewoon’ was. ‘De Sobibor Tapes – de vergeten interviews van Jules Schelvis’ is een verslag van hoe de Joodse revolte in Sobibor van minuut tot minuut heeft plaatsgevonden.

Piet de Blaauw – toelichting

Piet de Blaauw ziet het als een voorrecht dat hij dit verhaal mocht vertellen. Hij heeft een voorkeur voor oorlogsverhalen en sprak zo’n 15 jaar geleden Jules Schelvis (die hij kende vanuit zijn werk bij NCRV Netwerk). Na afloop van een interview vertelde Jules Schelvis dat hij zelf ook interviews had opgenomen en dat dit op band stond. Dat wekte direct de interesse bij Piet en vroeg of hij wat kon zien. Hij liet het stuk zien van Chaskiel Menche die eigenhandig een nazi heeft gedood. Een openbaring voor Piet – het was de eerste keer dat de Joden niet in de rol van slachtoffer werden getoond maar iets terug deden. Zijn baan bij Netwerk stond niet toe dat hij direct met deze tapes aan de gang ging. Maar 15 jaar later (rond 2020) werd Piet freelancer en pakte dit project alsnog op.

Jules Schelvis was inmiddels overleden maar het 18-uur durende materiaal (waar Piet een documentaire van bijna 1 uur van heeft gemaakt) was bewaard gebleven. Het bleek ook dat Jules Schelvis deze documentaire altijd zelf had willen maken. Piet die altijd op zoek is naar unieke verhalen over de oorlog en dit verhaal over de opstand – vanuit zoveel perspectieven – heel bijzonder vond maakte deze documentaire.

Het vervolg

De documentaire houdt op bij de vlucht van de gevangenen. Het kamp werd hierna direct opgedoekt door de Nazi’s. Uit angst dat gevangenen dit bekend zouden maken werd alles in het kamp vernietigd en werden er bomen geplaatst. Nu ziet je op de plaats van Sobibor niets meer. Ook is niet bekend hoeveel gevluchte gevangenen het hebben overleefd, hoe ze de oorlog zijn doorgekomen en waar ze naar toe zijn gevlucht. Piet de Blaauw is nu bezig met een vervolg op dit bijzondere verhaal door nazaten van de gevluchte mensen op te sporen en te achterhalen wat er na 14 oktober is gebeurd in de levens van deze mensen. Piet hoopt dat deze documentaire over ca 1 jaar gereed zal zijn.

Boek – € 16.85 te koop bij Bol.com

Gedicht uit het boek: Het verhaal van Eduard Spetter

Voorgelezen op 4 mei 2024 door Ed Spetter tijdens de vertoning van de film De Sobibor Tapes in het Brinkhuis in Laren

leder jaar is het 4 mei.

Ik heb ze niet gekend

Ze zijn afgevoerd naar Westerbork en daarna gedeporteerd naar Auschwitz-Birkenau waar de gruwel hen wachtte

lk heb ze niet gekend

De gaskamer opende zijn muil in oktober 1942 voor hen en verslond nog 6 miljoen geliefden meer.

Ik heb ze niet gekend

In heel Europa moesten ze op de gruwelijkste wijze van hen af.

Ik heb ze niet gekend

Waren mijn vader en zijn zus ontroostbaar met het verlies van hun ouders en hun familie en zij kozen voor doorgaan en niet versagen

Ik heb ze niet gekend

Ik stond in 2017 op het universele graf bij de verwoeste gaskamer In het kamp Auschwitz-Birkenau 75 jaar na datum.

Ik heb ze niet gekend

leder kind heeft zijn grootouders mogen meemaken

Ik heb ze niet gekend

5 jaar na het overlijden van mijn grootouders ben ik geboren

wat had ik mijn opa en oma graag gekend.

Over Piet de Blaauw

De Blaauw werkte jarenlang voor de omroep KRO-NCRV, met buitenlandreportages als specialisatie. Voor onder andere Het Radio 1 Journaal en Dagblad Trouw was De Blaauw correspondent in Scandinavië.

Vanaf 1996 werkte hij vanuit Kopenhagen als verslaggever voor het Radio 1 Journaal, Wereldomroep, Trouw en Het Parool. Vanaf 1999 werkte hij voor de KRONCRV-actualiteitenrubrieken NCRV Netwerk, Brandpunt, Brandpunt+, Nieuwsuur en het televisiemagazine Altijd Wat. Sinds 2019 is hij zelfstandig documentairemaker.